ویژگی های خاستگاه و جایگاه زمین ساختی ماگماتیسم بازیک در سازند قرمز زیرین، شمال گرمسار (سمنان، ایران مرکزی)

در شمال و شمال باختری گرمسار در استان سمنان، در سازند قرمز زیرین، رخنمون هایی از سنگ های آذرین بازیک به سن الیگوسن میانی-پسین به صورت دایک، سیل و استوک های بسیار کوچک دیده می شوند. این سنگ ها دارای ترکیب بازیک و سرشت قلیایی هستند. بافت های گوناگون پورفیری، گلومروپورفیری، افیتی، ساب افیتی، اینترگرانولار و گرانولار در بخش های مختلف این توده ها دیده می شوند. پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن از کانی های اصلی، الیوین، کانی های کدر (مگنتیت، تیتانومگنتیت)، آپاتیت و فلوگوپیت از کانی های فرعی و کلریت، پرهنیت، اپیدوت، سرپانتین، سریسیت و کلسیت، از کانی های ثانویه این سنگ ها هستند. نمودارهای بهنجار شده این سنگ ها به ترکیب گوشته اولیه و کندریت، از عناصر خاکی نادر سبک (lree) غنی شدگی شدید و از عناصر خاکی نادر سنگین (hree) تهی شدگی نسبی نشان می دهند. افزون بر این، الگوی موازی نمونه ها در این نمودارها، نشان دهنده خاستگاه یکسان این سنگ ها و نقش جدایش بلورین در پیدایش آنهاست. در نمودارهای شناسایی پهنه زمین ساختی، این سنگ ها در قلمرو پهنه های کششی پشت کمان جای می گیرند. بررسی های زمین شیمیایی نشان می دهند که ماگمای سازنده این سنگ ها از ذوب بخشی 11 تا 16 درصدیِ یک خاستگاه گوشته ای غنی شده و گارنت لرزولیتی تعدیل شده، در ژرفای 90 تا 100 کیلومتری پدید آمده است. در زمان الیگوسن-میوسن، این ماگما از راه گسل ها و شکستگی های ژرف، به درون پهنه کششی پشت کمانی آغازین که پیامد فرورانش صفحه عربی به زیر صفحه ایران مرکزی بوده، وارد شده است.